Gleðilega hátíð, enn og aftur, hátíð lýðveldisins og hátíð lífsins sem við sjáum og þökkum í litla drengnum sem borinn var til skírnar í dag.
Bænin er umfjöllunarefni lestra dagsins. Postulinn hvetur okkur til að biðja fyrir öllum og þakka fyrir þau öll (1Tím 2.1-4). Sérstaklega er mikilvægt að biðja fyrir þeim sem stýra málum þjóðanna „til þess að við fáum lifað friðsamlegu og rólegu lífi í guðsótta og siðprýði.“ Á hverjum sunnudegi, í hverri messu, gerum við einmitt þetta í svokallaðri almennri kirkjubæn sem kemur þegar við höfum sungið sálminn eftir prédikun. Við biðjum fyrir landinu okkar og þeim sem stýra málum þjóðarinnar: forseta, dómstólum, Alþingi og ríkisstjórn. Við biðjum líka fyrir friði og réttlæti í heiminum og fyrir aðstæðum fólks sem glímir við skort, skort á friði, húsnæði, atvinnu, fæði, félagsskap, frelsi, heilsu og öðrum lífsnauðsynjum. Og við biðjum fyrir börnum og ungmennum, fjölskyldum og heimilum, þeim sem eru sorgmædd, þeim sem horfast í augu við eigin dauða eða annarra.
Bænin er allskonar
Bænir okkar eru margvíslegar. En líklega er markmið þeirra með einhverjum hætti oftast það sem við heyrðum í dag: til þess að við og fólkið sem við biðjum fyrir getum lifað friðsamlegu og rólegu lífi í guðsótta og siðprýði. Er það ekki það sem við þráum öll, að eiga öryggi og traust til þess að allt fari þetta nú heldur vel? Og guðsótti, hvað er nú það? Guðsótti merkir alla vega tvennt: að óttast að vera ekki í verki með Guði, að falla í sinnuleysi, gleyma að sýna kærleika í verki, og svo hitt að geta sett allan sinn ótta á Guð, falið Guði hvað eina það sem veldur okkur kvíða og áhyggjum.
Svo heyrðum við kunnugleg orð Jesú (Matt 7.7-12) : „Biðjið og yður mun gefast, leitið og þér munuð finna, knýið á og fyrir yður mun upp lokið verða. Því að hver sá öðlast sem biður, sá finnur sem leitar, og fyrir þeim sem á knýr mun upp lokið verða.“ Þetta eru stór orð, mikil fyrirheit. Sum okkar hafa kannski beðið, leitað og knúið á, en ekki fundist við fá svar.
Ég trúi því að Guð svari hverri bæn, hvernig sem hún er borin fram, hvort sem hún er vel orðuð eða ekki, löng eða stutt, stundum kannski bara hljóðlátt andvarp hjartans. En svarið er ekki endilega á þá leið sem við höfðum vænst og stundum komum við ekki auga á kraftaverkin allt um kring. Við þurfum að biðja Guð um að opna augu okkar fyrir öllu því góða sem á vegi okkar verður, gefa okkur þakklæti í hjarta og bjartsýnt lífsviðhorf sem byggir á trausti til þess að Guð muni vel fyrir sjá.
Guðspjallið endar á orðum sem nokkuð mörg fermingarbörn í gegn um tíðina hafa valið sér að einkunnarorðum, gullna reglan sem Jesús gefur okkur: „Allt sem þér viljið að aðrir menn geri yður, það skuluð þér og þeim gera.“ Þetta er einföld regla og máttug, en ekki alltaf auðvelt að fylgja. Hún krefst þess að við stöldrum við og hugsum okkar gang: Myndi ég vilja að einhver annar gerði mér eitthvað sem veldur skaða? Myndi ég vilja að einhver annar sleppti því að gera eitthvað sem væri mér – og öðrum - til gagns? Ef ég væri í þessum aðstæðum, hvað myndi ég þá vilja að einhver annar leggði mér til?
Verum saman í liði
Því við erum öll samtengd – og oftar en ekki erum við bænasvar Guðs inn í aðstæður annarra. Hversu oft hef ég ekki misst af því að gera öðrum gott, eitthvað sem ég hefði haft tök á að gera, en skorti hugrekki eða hugmyndaflug eða tíma? Við þörfnumst hvers annars, við getum verið samferðafólki okkar bænasvar Guðs.
Það á við hér í Reykholtssókn sem annars staðar. Til að byggja upp öflugt safnaðarstarf, til heilla fyrir börn og ungmenni og eldra fólk og allt þar á milli, þurfum við að sýna samstöðu, vera saman í liði, til dæmis með því að hvetja þau sem ekki tilheyra þjóðkirkjunni, en vilja gjarna efla nærsamfélagið í gegn um kirkjustarfið, til að ganga í þjóðkirkjuna. Annars hverfa lögboðin gjöld, mánaðarleg upphæð krónur 1.133.- sem fólk greiðir hvort eð er, inn í ótilgreindan skatt, en ekki til að byggja upp starfið í sókninni okkar.
Sum hafa sagt sig úr þjóðkirkjunni vegna óánægju með þennan eða hinn biskupinn eða ákvarðanir yfirstjórnar þjóðkirkjunnar í einhverjum málum, eða vegna einhvers sem þeim hefur misboðið í áranna rás. Þá er mikilvægt að minna á að sóknargjöldin renna til heimasóknar, til félagsstarfsins í heimabyggð, ekki til að standa undir kostnaði við kirkjuþing eða biskupsþjónustuna eða annað slíkt. Hver sókn er sjálfstætt félag en auðvitað líka hluti af heild safnaða þjóðkirkjunnar um allt land – og hluti stóru heildarinnar, kristinnar kirkju um heim allan.
Gildi kristinnar trúar
Á þjóðhátíðardegi er við hæfi að leiða hugann að því hvernig kristin kirkja er samofin þjóðinni. Vissulega mætti segja að áhrif kirkjunnar á Íslandi hafi minnkað á undanförnum áratugum. Engu að síður mætti fullyrða að mörg grunngilda íslenskrar þjóðarsálar — til dæmis gestrisni, heiðarleiki, seigla, örlæti — eigi rætur sínar að rekja til kristinnar trúar sem mótaði samfélag okkar í meira en þúsund ár. Jafnvel þau sem telja sig ekki trúuð bera oft með sér enduróm heimssýnar sem mótast af kjarna kristinnar trúar: kærleika, miskunnsemi og réttlæti.
Stundum hefur verið sagt að Ísland sé kristin þjóð. Ég er ekki viss um að það hafi nokkurn tíma verið fullkomlega satt — og ég held ekki að það þurfi að vera það. Engin þjóð verður kristin einfaldlega vegna hefðar eða með yfirlýstri ákvörðun. Aðeins einstaklingar geta fylgt Kristi. En ef nægilega mörg okkar lifa eftir þeim gildum sem Jesús Kristur kenndi — samúð, auðmýkt, sannleika, fórnfýsi — þá munu þessi gildi móta sál þjóðar okkar, hvort sem við köllum hana kristna eða ekki.
Að gefa og þiggja
Og því skulum við á þessum þjóðhátíðardegi fagna því sem við höfum fengið í arf — en einnig taka alvarlega ábyrgðina á að velja hvað við munum gefa áfram. Munum líka að þiggja af öðrum. Þau sem hafa annan bakgrunn en við eiga líka mörgu að miðla. Verum sameinuð í því sem skiptir raunverulega máli. Verum þjóð sem er þekkt ekki aðeins fyrir sjálfstæði okkar, heldur einnig fyrir heiðarleika okkar, gestrisni, samúð og örlæti, visku, hugrekki og kærleika. Sameinumst um að miðla þeim gildum áfram til komandi kynslóða í trú og von og kærleika, til eflingar friðsamlegu og rólegu lífi, í trausti til Guðs sem gefur.
Athugasemd höfundar: Vinur minn einn prófaði að setja inn í gerfigreindina hugmyndir að ræðu í tilefni þjóðhátíðardagsins. Ég fékk nokkrar „hugsanir“ að láni frá þeim félögum sem speglast í lokaorðum þessarar prédikunar, byggðum á visku þeirra kollega míns og AI, sem ég hef snúið á íslensku og umorðað með mínum hætti. Kannski þetta sé framtíðin – að við prestar mötum AI á kristilegum efnivið og fáum í staðinn hugmyndir að ræðum?
