Náð sé með yður og friður frá Guði föður vorum og Drottni Jesú Kristi. Amen.
Gleðilega hátíð.
Í 5. Mósebók er ritað:
Ég kveð bæði himin og jörð til vitnis gegn ykkur í dag: Ég hef lagt fyrir þig líf og dauða, blessun og bölvun. Veldu þá lífið svo að þú og niðjar þínir megið lifa með því að elska Drottin, Guð þinn, hlýða boði hans og halda þér fast við hann því að þá muntu lifa og verða langlífur í landinu sem Drottinn hét að gefa feðrum þínum, Abraham, Ísak og Jakobi.
Veldu lífið.
Sennilega stendur það í einhverjum, að hér eru nefndir til sögu ættfeðurnir þrír; sem þar með leiðir hugann að afkomendum þeirra austur í Ísraelsríki og því fylgir eðlilega meðferð þeirra á íbúunum í Landinu helga.
Reikna má samt með að flestir geti sett atburðina fyrir botni Miðjarðarhafs í augljóst samhengi textans hér að ofan og spurt sig hvort þar sé verið að velja lífið - blessunina.
Ætli svarið liggi ekki í augum uppi.
Hér búa þó fleiri spurningar undir, s.s. eins og þær hverjir eigi landið; hvað það þýði eða hvort hægt sé í einhverjum skilningi að eiga það yfirleitt. Þótt menn geti haft á þeim ákveðinn yfirráðarétt. Slíkar voru alltént spurningarnar sem frumbyggjar Norður Ameríku höfðu uppi á sínum tíma þegar menn komu austan um haf og slógu eign sinni á landið; gátu þeir illa skilið að einhver eigi landið.
Við munum líka held ég flest úr skólaljóðunum að Guðmundur Böðvarsson sneri þessu við þegar hann ræddi við labbakútinn sinn:
„En þú átt að muna
alla tilveruna
að þetta land á þig."
Oft hefur nú líka verið bent á að við séum aðeins með þessa jörð að láni frá afkomendum okkar og berum ábyrgð á því að skila henni í ekki vera standi en þegar við tókum við henni.
Já hver á landið og hver má vera í landinu?
Umgöngumst við með auðmýkt og þakklæti þau gæði og raunar forréttindi sem felast í því að fá að lifa og starfa hér; sýnum við af okkur veglyndi og gestrisni eða högum við okkur svolítið eins og Nenni níski í Latabæ, sem sagi hátt og skýrt „Ég á þetta strætóskýli" og breiddi úr sér á öllum bekknum og meinaði öðrum aðgengis.
Ég er þó ekki að biðja um heilagan einfeldningshátt eða barnaskap í nokkrum sökum, heldur sanngirni með skynsemd og hlýju hjarta.
---
Þessi orð úr 5. Mósebók má í raun herma upp á hvert það samfélag - við getum kallað það ríki - sem vill vera skjól farsældar, friðar og öryggis fyrir þá sem þar eru saman komnir.
Hér ræðir Herrann um forsendur þess að lifa farsællega í landinu.
Drottinn segist hafa lagt fyrir þjóðina blessunina og bölvunina, þ.e.a.s. þjóðin sjálf getur valið í hvaða farveg hún beinir athygli sinni og áherslum, hún velur sér að vissu marki leið.
Þessi orð eru sögð eftir að Móse hafði tekið við lögmáli Drottins, hvar í segir: Þið eruð mitt fólk og þjóðin svaraði: “Þú ert okkar Guð.”
Þetta var sem sé samningur.
Það var engin nauðung í þessum samningum, fólkið hafði val, en hins vegar lá í augum uppi hvert valið leiddi það. Sumt sem maður velur sér liggur nefnilega til bölvunar en annað til blessunar.
Þessi vendipunktur í sögu Ísraelsþjóðarinnar fyrir á að giska 3500 árum er nánast eins og forskrift fyrir sams konar aðstæðum annarra þjóða, einnig Íslendinga sem komu hingað út fyrir rúmum 1100 árum og þurftu svo að leggja niður fyrir sér hvernig best væri að haga málum; hvað yrði samfélagi þeirra til mestrar gæfu og komst það loks í farveg, eins og sagt er, með úrskuðurði Þorgeirs Ljósvetningagoða
Jesús Kristur ræddi svipuð málefni einmitt við faríseana; einn þeirra spurði Jesú hvað hann ætti að gera til að öðlast eilíft líf og Kristur spyr á móti hvað standi í lögmálinu; hvernig hann lesi og voru þeir sammála um að best væri að elska Guð eins og maður getur og náungann eins og sjálfan sig.
Tökum eftir því hvert þeir leita:
Í lögmálið.
Þann sáttmála sem báðir viðurkenna; er þeim sameiginlegur og þeir telja að farsæld þeirra beggja - raunar allra - velti á því að fylgja lögunum.
Í þessum orðum er svo dregið saman hvað skiptir mestu máli; markmið laganna er einmitt að stuðla að farsæld mannnsins, frelsi og virðingu fyrir náunganum, sem metinn er til jafns við mann sjálfan.
Hlutverk laganna er að vera manninum - öllum mönnum - til blessunar en ekki þjökunar, hvað þá bölvunar.
Þarna var andi laganna dreginn saman í það sem við þekkjum sem tvöfalda kærleiksboðið. - sem má líka líta á þríþætt boðorð því maður skal kunna að elska sjálfan sig til að geta elskað aðra.
Auðvitað þekkjum við það líka að stundum þarf að aðlaga lögin að þeim veruleika sem fyrir er. Sumt gengur úr sér og þarfnast leiðréttingar þótt meginstefnan byggist á frelsi, jafnrétti og mannúð. T.a.m. eru aflagðar grýtingarnar, sem mælt var fyrir um í lögmáli Mose, - Þær birtast reyndar núorðið helst sem stafrænir steinar á netinu en það er, að sönnu, aðeins á ábyrgð hvers og eins.
Mikilvægasta spurningin er alltaf þessi. Erum við að velja lífið með þeim lögum sem við setjum okkur; þeim ramma sem bæði verndar okkur og hemur.
Velja lífið með því að sýna okkur mennsk með hjarta af holdi en ekki steinhjarta.
----
Þar er mikilvægast að við deilum kjörum hvert með öðru og berum byrðarnar saman. Sömu reglur fyrir alla; sömu lög; sameiginlegur gjaldmiðill fyrir alla, jafnrétti, bæði kynjanna allra og hvað varðar aðgengi að gæðum þessa lands, Virðingin fyrir lífi og rétturinn til frelsis. Að þessu uppfylltu - og líkast til fleiri atriðum - erum við að varðveita friðinn og samfélagssáttmálann, hina sameiginlegu sýn og að tímanleg farsæld allra megi byggjast á gagnsæi og sanngirni.
Veljum lífið.
Á þessu tímum öfga að sumu leyti sundrungar mætti nú að skaðlausu rifja upp gamlar dyggðir sem gætu verið nothæfar til að hvetja okkur til að gera það sem sæmandi er mannlegri reisn og jafnframt að þjappa okkur saman sem þjóð.
Eins og djörfung með hófstillingu, sanngirni; heiðarleika og miskunnsemi.
Heilindi.
Jafnvel líka sjálfsagða hlutir eins og að kynna sér málefnin sem um ræðir áður en maður teygir sig í sleggjuna til dóma.
Svo er ekki úr vegi að minna á hinar þrjár kristnu dygðir sem bættust við þær 4 úr hinni klassísku fornöld; trú, von og kærleika; af þeim er kærleikurinn mestur eins og postulinn bendir á.
Allt starf Krists var helgað því að boða Guðsríkið; þe. kenna fólki að elska og minna á að Guð er Guð miskunnsemdanna og kærleikans. Vissulega réttlætisins líka því án þess missir kærleikurinn marks, en hann bendir á að rétta leiðin til að elska Guð sé að elska náungann; að sjá Krist í náunganum. Líka í þeim sem manni hugnast samt ekkert endilega svo vel endranær; enda er það, að elska náungann, miklu frekar viljaafstaða en tilfinningaþrungin kennd.
Sú er ögrunin og hvatningin sem við erum sífellt brýnd til að taka okkur að hjarta.
Gullna reglan: Allt sem þér viljið að aðrir menn gjöri yður, það skuluð þér og þeim gjöra.
birtir í raun alla þá siðfræði sem við þurfum á að halda. Þessi orð draga fram kjarnann í mannlegum samskiptum og hvetur til að við setjum okkur í spor annarra - og bregðumst við. Gjarnan felur það í sér að við verðum að fórna einhverju af okkar eigin góðu stöðu; en ég er samt á því að maðurinn vaxi af slíkum gjörðum.
Velja lífið.
Velja lífið með því að elska Drottin, Guð þinn.
Það gerir þú með því að þjóna lífinu. Elska lífið í öllum sínum myndum og fjölbreytileika; Hlú að því; ekki síst að styðja við þá sem standa höllum fæti og og eiga sér fáa málsvara; velja það sem er gott og uppbyggilegt; ekki fyrir stundarhagsmuni þína heldur langtíma farsæld allra og alls sem í kringum þig er.
Þannig verður það að vera; skammtímalausnir eiga það nefnilega til að skapa langtíma vandamál.
---
Í dag höldum við þjóðhátíð. Þetta er dagurinn sem við notum helst til að minna okkur á það sem gerir okkur að þjóð; sameinar okkur; hjálpar okkur til að elska hvert annað.
Ég held því fram að það hafi verið gæfa þessarar þjóðar að hafa fengið að eiga samfylgd með Kristi mestan hluta Íslandsbyggðar og að kristinn siður hafi mótað löggjöf og almenn viðhorf þjóðarinnar. Þessarar þjóðar, sem þrátt fyrir áföll og harðindi, og stundum ómælda erfiðleika átti sér trú á þann Guð, sem léti sér annt um sitt fólk. “Þér eruð mitt fólk” segir hann við okkur og alla þá sem segja “Já” við lífinu; velja það og vilja hlú að því.
Þetta land, - sem hefur verið helgað af lífsbaráttu fólksins, til sjávar og sveita, - er einnig helgað af þeim Guði sem hefur séð þessa baráttu; þess Guðs sem gekk inn í mannleg kjör til að leiða mannnn aftur til sín, svo hann megi þjóna lífinu.
Veldu lífið.
Dýrð sé Guði föður og syni og heilögum anda. Svo sem var í upphafi er og verður um aldir alda. amen.
Takið postullegri blessan.
Friður Guðs, sem er æðri öllum skilningi varðveiti hjörtu yðar og hugsnir í Kristi Jesú drottni vorum. Amen
