„Sumarið er tíminn“ segir í textanum og að baki þeirri einföldu yfirlýsingu eru auðvitað mikil sannindi. Sumarmánuðirnir fáu og dyntóttu dvelja lengur í minninu en þeir hinir, eða í það minnsta er það mín upplifun.
Hún á afmæli í dag
Sitthvað rennir stoðum undir þá skoðun. Þegar við blöðum í gegnum sönghefti og ljóðasöfn er ekki ósennilegt að það sé einmitt sumarið sem veiti textasmiðum meiri innblástur en aðrar árstíðir. Þar er hver óðurinn á fætur öðrum helgaður hjalandi lækjum og sjálfri sólinni sem „sveipar gulli dal og hól.“
Laxness lýsir því þjóðareðli á skemmtilegan hátt í Heimsljósi: „Þegar koma tveir góðviðrismorgnar í röð á Íslandi, þá er einsog allar áhyggjur lífsins hafi kvatt fyrir fullt og alt.“
Þekkjum við ekki þá tilfinningu? Já, vandamálin hverfa ekki en áhyggjur lífsins gleymast mögulega andartak þegar við stöndum undir heiðbláum himninum og leyfum geislum sólarinnar að strjúka vangann.
Hún á afmæli í dag. Já, þetta er þriðji hátíðardagur ársins, hvítasunnan, og í dag er tilefnið hvorki meira né minna en upphafsdagur þess sem við köllum kirkju. Já, hvítasunnan er eini af hátíðardögum kirkjunnar sem ber upp að sumarlagi og kirkjan á mart sammerkt með sumrinu. Litadýrðin og fjölbreytnin er einmitt einkenni hennar. Lengi býr að fyrstu gerð og þessir þættir eiga einnig við um kirkjuna á öllum tímum, kirkjuna sem er samfélag þeirra sem skírðir eru inn í það hlutverk að eiga að vaxa og eflast frá degi til dags.
Kirkjan er sumarbarn. Kirkjuafmælið stóra ber upp á þeim tíma þegar náttúran skartar flestum litum, sólin er hæst á lofti og lífríkið iðar af orku. Af hverju köllum við þetta afmælisdag kirkjunnar? Jú, atburðirnir sem fjallað var um í Postulasögunni marka upphafið að þeirri fjöldahreyfingu sem við kennum við kirkju. Í þeirri frásögn eru stef sem ganga í gegnum langa og fjölskrúðuga kirkjusöguna.
Textinn er yfirlýsing þar sem horft er frá einsleitni og við tekur litróf regnboga og fjölbreytni. Það að kirkjan skuli eiga upptök sín í því að fulltrúar hennar gátu bæði talað og skilið fólk af öðrum uppruna, er eins og stefnuskrá. Sjálfur sýndi Jesús það hvað eftir annað í verki og boðaði í orði, að kærleikur sem beinist aðeins að þeim sem hugsa eins og við, líta út eins og við trúa eins og við er ekki merkilegur. „Þetta gera heiðingjarnir líka“, segir hann. En hann beinir sjónum okkar að þeim sem eru af öðrum þjóðerni og tala annað tungumál og segir þangað á kærleikur þinn að beinast.
Enn í dag brjóta fræðimenn heilann um þau áhrif sem þessi fámenni hópur hafði á heiminn. Sannarlega hefur kristniboð fengið sinn skerf af þeirri gagnrýni sem kristin trú hefur mátt þola. Af hverju að troða sínum hugmyndum upp á aðra og hvað er svona merkilegt við þessa trú umfram aðra? Svona heyrist gjarnan spurt og að baki býr sú afstaða að fólk eigi að vera í friði með sínar skoðanir og aðrir eigi að fá að vera í friði.
En þetta risti dýpra. Þessar þjóðir sem þarna eru taldar upp eru auðvitað bara brot af þeim aragrúa ættbálka og stofna sem mannkynið hefur skipað sér í. Mannkynssagan lýsir átökum þeirra á milli, stöðugri baráttu hver við aðra. Og sammerkt þeim er sú afstaða að rétt og rangt nái ekki út fyrir raðir þeirra. Skyldur fólks gagnvart eigin hópi voru miklu meiri en átti við um þau sem stóðu þar fyrir utan. Þessi er einmitt bakgrunnur þess þegar Jesús talar um það sem hann kallar náunga okkar. Hann gefur lítið fyrir það að þykja vænt um þau sem eru af okkar sauðahúsi: „Það gera heiðingjarnir líka“. Nei, kristin trú hefur sig yfir þau sýnilegu og ósýnilegu landamæri sem draga fólk í dilka og gefur út að ekki gildi eitt fyrir allt fólk.
Við greinum þetta í margvíslegri mynd í umræðu daganna sem virðist ætla að verða æ hörkulegri eftir því sem fram líða stundir. Á Austurvelli mætti fólk með blaktandi fána og hatrammar yfirlýsingar gegn aðkomufólki sem hingað leitar að skjóli og nýjum tækifærum. Krossinn á þjóðfánanum fellur illa að þeirri afstöðu. Hann er þvert á móti yfirlýsing um sigur hins hrjáða og hrakta og vonina. Hann er yfirlýsing um máttinn sem birtist okkur í umhyggjusömu fólki og gestrisnu.
Kristin kirkja fellur afar illa inn í mengi þeirra sem vilja reisa múra og veggi utan um samfélag okkar. Sumarbarnið sem kirkjan okkar er, hampar einmitt hinu margbreytilega og litríka.
Bræðra- og systralag
Þegar postularnir fóru af stað til að boða erindið góða, þá var þar ákveðinn undirtónn. Nefnilega um jafnræði fólks óháð uppruna og öðrum þáttum. Gengið var út frá því að Partar, Medar og Elamítar og allir hinir sem þarna voru taldir upp, hafi sömu réttindi og aðrir. Þetta var nýstárlegt. Hin hliðin á þeirri afstöðu var svo andóf þeirra, þar sem einstaklingar voru hafnir upp til skýjanna, gerðir að guðum. Það var nokkuð sem hinir fyrstu kristnu söfnuðir vildu ekki samþykkja. Bæði var það brot gegn fyrsta boðorðinu en hitt skipti ef til vill meira máli – að sá jöfnuður sem átti að ríkja meðal barna Guðs, leyfði ekki að setja fólk á guðlegan stall.
Já, hún heilsar okkur, hvítasunnan, í sumarskrúðanum þegar jörðin skartar sínu fegursta. Allt um kring ómar líka söngur himsins og heiða. Sumarið er tíminn, þessi heillatími ársins, sem gefur okkur dýrðardaga birtu og yls og það er auðvitað fjölbreytnin sem skilar þeim hughrifum. Í því felast einmitt töfrar sumarsins sem eru um leið töfrar lífsins – það er allskonar, eins og við segjum stundum. Um það snýst óður skáldanna til þessarar árstíðar. Já, sumartíðin stendur langt framar öðrum árstímum þegar kemur að hinni ljóðrænu lofgjörð.
Við skulum þess vegna gæta okkur á því að boðskapur kristninnar um bræðra- og systralag allra manna verði ekki rangtúlkaður og afskræmdur í þágu þeirra kennda sem frumherjar kirkjunnar skoruðu á hólm. Sumarhátíðin sjálf andmælir þeirri afstöðu enda hvílir hún á boðskap Jesú Krists.
