Nú í liðinni viku var blásið til leiks á alþjóðlegu íþróttamóti. Leikar þessir vekja sáralitla athygli á alþjóðavísu en þeir hafa þá sérstöðu að Ísland á raunhæfa möguleika á því að verða hlutskarpast. Já, þegar leikum lýkur er hreint ekki ólíklegt okkar fulltrúar hafi sópað til sín flestum verðlaununum.
Hér er átt við Smáþjóðaleikana, viðburð sem haldinn er á tveggja ára fresti, ekki fjórða hvert ár eins og stórmótin. Smáþjóðaleikarnir eru, eins og nafnið gefur til kynna, ætlaðir þessum litlu, fámennu þjóðum sem hafa einhvern veginn haldið velli innan um önnur ríki og miklu fjölmennari. Íþróttafólki frá þessum löndum gefst þar kærkomið tækifæri til að tróna á sigurpalli með alþjóðlegan verðlaunapening um hálsinn.
Ekki mega þjóðir skrá sig til leiks ef íbúafjöldinn er kominn yfir milljón. Lítil hætta er á að við missum þátttökuréttinn með okkar 400 þúsund íbúa eða svo. Og í þessum félagsskap erum við harla stór. Það segir sitt um demógrafíska yfirburði okkar að leikarnir eru að þessu sinni haldnir í örríkinu Andorra og að tveimur árum liðnum býður Mónakó til veislunnar. Já, við erum í dauðafæri að standa uppi sem sigurvegarar smáþjóðanna.
Mér finnst þetta fallegt framtak og hrífst jafnan af því þegar hinu fáa og smáa er gefinn gaumur. Sjálfur er ég meira að segja alinn í Smáíbúðahverfinu sem ber á vissan hátt einkenni þessara leika. Eins og nafnið gefur til kynna mátti ekki byggja þar stórhýsi. Húsbyggjendur þurftu að fá undirritun opinberra eftirlitsmanna með teikningum sínum og skilyrðin voru að alls hófs yrði gætt þegar kom að rúmmetrunum góðu. Þetta voru haftatímar og þótti eðlilegt að yfirvöld fylgdust með því að almenningur reisti sér ekki hurðaás um öxl. Já, orðatiltækið vísar einmitt til þess að ætla sér um of, sligast undan byrðinni.
Upp úr þessum aðstæðum urðu til kostulegar sögur af því þegar klókir og misheiðarlegir lóðahafar reyndu að komast hjá reglunum og þar sem þeim tókst ætlunarverkið, tróna sum húsin upp úr lágreistri byggðinni. Það eru þó vart líkur á því að stórþóðir reyni að svindla sér á smáþjóðleikana.
Já, það er eitthvað kristilegt við það að hampa því sem er lítið og fábrotið. Á þessum tíma á kirkjuárinu vísa textarnir til þeirra sögulegu umbrota þegar kristið fólk brölti af stað í leiðangur sem sér ekki fyrir endann á og átti eftir að móta heiminn með róttækari hætti en dæmi voru um.
Mér finnst áhugavert að lesa heilabrot sagnfræðinga um það hvernig kristninni tókst að ná þeim áhrifum. Þeir eiga margir erfitt með að skilja þá staðreynd að á fáum mannsöldrum skyldi hröktum og jaðarsettum söfnuðum gyðingkristins fólks takast að verða ráðandi siður í Rómaveldi og festa djúpar rætur miklu víðar. Fyrstu hóparnir voru víst einkum samsettir af fólki sem naut lítillar virðingar í lagskiptu samfélaginu, konur og þrælar voru þar í meirihluta.
Yuval Noah Harari (buslubókarhöfundurinn, sem Toggi kallar svo) lét hafa það eftir sér að það sé í rauninni óskiljanlegt að kristnin skyldi fá slíkan framgang sem raun bar vitni innan um allar hugmyndastefnurnar og siðina sem slógust um athyglina á þeim tíma. Ef við myndum spóla til baka í söguna og sjá hvað gæti gerst þá myndu þeir atburðir vart gerast nema í eitt skiptið af hundrað, segir hann. Það er allsgáð mat á þessum atburðum.
Svo aftur sé vitnað í fornaldarfræðin þá má víst greina það hvenær kristnin varð ráðandi í borgríkjum sunnar í álfunni.
Okkur þykir það sennilega hrollvekjandi en staðreyndin mun vera sú að í jarðlögum undir fornum borgum er aragrúi fíngerðra beina ungbarna sem einfaldlega hafði verið skolað burt með skólpinu. Þau voru borin út ef þau voru talin vera óvelkomin í heiminn. Svo þegar ofar dregur og jarðvegurinn er yngri, sjást ekki lengur slík bein. Með þeim hætti má greina hvenær kristnin varð ráðandi á þeim tilteknu svæðum. Kristið fólk hefur aðra lífssýn og einmitt næmt auga fyrir verðleikum hins smáa og varnarlausa. Við lesum um sömu umskipti í frásögnum af kristnitökunni hér uppi á Íslandi. Barnaútburður var meðal þess sem skyldi verða aflagður með hinum nýja sið.
Kveðjan verður upphaf
Um þessar mundir lesum við í kirkjum landsins kveðjuræðu Jesú til förunauta sinna því senn myndu leiðir þeirra skilja. Þetta var leiðtogahópur framtíðarinnar og orð Krists eru um leið vegarnesti til þeirra sem áttu eftir að hafa þau vandasömu verk með höndum. Þeirra biðu engir smáþjóðaleikar heldur var allur heimurinn undir. Ellefu manna hópurinn fékk það verkefni að skíra allar þjóðir og að gera þær að lærisveinum. Og hvernig var hópurinn samsettur? Ef við myndum nota tískuorð samtímans yfir þessa ellefu einstaklinga sem eftir voru þá gætum við sagt hefði ekki verði úr miklum mannauði að spila.
Ég er ekki viss um að þeir hefðu unnið til verðlauna á einhverju móti. Í það minnsta eru guðspjöllin uppfull af frásögnum um breyskleika þeirra. Þeir sváfu þegar þeir áttu að vaka, flýðu þegar þeir áttu að standa, afneituðu þegar þeir áttu að játa og sviku þegar mest reyndi á trúmennsku þeirra. Iðullega misskildu þeir og mislásu aðstæður. Í einu af fáum tilvikum þar sem talað er um að Jesú hafi sárnað eða hann reiðst, þá var það í samskiptum sínum við þennan hóp. Og tilefnið? Jú menn færðu börn til Jesú en lærisveinarnir meinuðu þeim það. Þetta lesum við þegar við berum börn til skírnar.
Þessir áttu að reisa sjálfa kirkjuna!
Ég get vart hugsað mér meira drama en þetta. Framtíðin er í höndum þessa fólks og Jesús flytur þeim kveðju sína. Og það er eins og honum sé ljóst að einir og sér fái þeir ekki áorkað miklu. Hann segir:
Þegar hjálparinn kemur, sem ég sendi yður frá föðurnum, sannleiksandinn, er út gengur frá föðurnum, mun hann vitna um mig. Þér skuluð einnig vitni bera því þér hafið verið með mér frá upphafi.
Hann horfir fram til hátíðarinnar sem rennur upp næstu helgi, sjálfrar hvítasunnunnar, sem er upphafsdagur kirkjunnar. Kristnir menn tala í þessu sambandi um huggara eða heilagan anda. Að baki þeirri hugmynd býr sú vitund að til þess að sköpun okkar og framtak nái fullnustu sinni þurfum við styrk og æðri kraft. Ein og sér fáum við ekki unnið þrekvirki, við gerum slíkt aðeins fyrir tilstilli bænar og því að taka í auðmýkt á móti gjöfum Guðs.
Það er einmitt þetta sem skiptir sköpum þegar kemur að ákvörðunum okkar og það er undirtónn texta Biblíunnar sem við hlýðum.
Ég held það sé engin tilviljun að heimildarmenn okkar á síðum Nýja testamentisins dragi upp þessa mynd af lærisveinunum. Og þótt þeir hafi sjálfir komist í handritin hafi þeir ekki lagt sig fram um að fegra sögurnar sem eftir þá lifa. Jú, því við erum þau. Við erum fólkið sem velur ekki alltaf besta kostinn en samt er okkur treyst fyrir svo miklu. Og rétt eins og þau þá þurfum við styrk og æðri mátt til að leiða okkur áfram á betri vegu.
Hlutskipti leiðtoga er erfitt. Þeir mæta mótlæti, verða samkundurækir eins og þarna stendur, reknir út úr helgidómnum. En þeir fá með sér heilagan anda sem leiðbeinir þeim og styrkir þá. Grunnurinn að baki því að vera leiðtogi er að búa yfir auðmýkt. Og það er líka kjarninn í því þegar við lýsum vilja okkar til að snúa af ógæfubraut til betri vegar. Þegar við viljum yfirgefa óeðlilegt og ónáttúrulegt ástand og lifa í samræmi við lögmál lífs og umhverfis í þessum heimi okkar.
Þetta er veganestið. Sjálf sumarhátíðin er framundan og þá umföðmum við fjölbreytileikann í náttúru og mannlífi. Grunnurinn að því er vitundin um okkar eigin breyskleika. Við þurfum á öðrum að halda til að geta lifað og dafnað, á lífríkinu, náunganum, Guði. Og út frá þeirri forsendu höldum við vegferð okkar áfram.
Já, á þessum tímum þegar við hugleiðum það kraftaverk að þessi fái og smái hópur skyldi rauninni sigra heiminn fáum við tíðindi af íþróttafólkinu okkar sem etur kappi við fámennustu þjóðir heims. Ætli Smáþjóðaleikarnir séu ein fjarlæg, langsótt en samt rökrétt birtingarmynd þeirrar menningar sem ellefumenningarnir kynntu heiminum? Þeir kenndu okkur að hlúa að því sem á undir högg að sækja í hörðum heimi og eru sjálfir fulltrúar þess hvernig fólk getur unnið stóra sigra ef heilagur andi er með því í liði.
